Udzielanie pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców – analiza ustawy

Czego się dowiesz z tego artykułu:

• • czym jest pomoc publiczna w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców
  • jakie warunki trzeba spełnić i kto może się ubiegać o pomoc
  • jakie są formy pomocy dla przedsiębiorców

Jakie są zasady przyznawania pomocy publicznej?

• USTAWA z dnia 16 lipca 2020 roku o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców rozszerza dotychczasowy art. 139a Prawa Restrukturyzacyjnego („pomoc na restrukturyzację”).
• Ustawa posługuje się (co do zasady) słowem „restrukturyzacja” w znaczeniu potocznym (jest definicja ustawowa, która brzmi „restrukturyzacja to restrukturyzacja”. W zasadzie (są wyjątki) nie odnosi się do postępowania restrukturyzacyjnego z Prawa Restrukturyzacyjnego. Są to dwie odmienne instytucje o podobnej nazwie.

Kto może ubiegać się o pomoc?

Ustawa wprowadza pojęcie „przedsiębiorcy znajdującego się w trudnej sytuacji ekonomicznej”. Jest to (w znacznej mierze, są wyjątki) po prostu „definicja przedsiębiorcy” na potrzeby tej ustawy. Obejmuje ona:

• Przedsiębiorców spełniających warunki z art. 141 ust. 1 i 2 Prawa Restrukturyzacyjnego[1];
• Przedsiębiorców spełniających warunki z art. 141 ust. 1 Prawa Restrukturyzacyjnego i jednocześnie niewypłacalnego w rozumieniu Prawa Upadłościowego.

Jakie wymogi trzeba spełnić, żeby ubiegać się o pomoc publiczną?

• Co do zasady pomoc może być udzielana danemu przedsiębiorcy najczęściej raz na 10 lat (może być skrócone do 5 lat a nawet bardziej).
• Jeżeli przedsiębiorstwo X uzyskało pomoc to przedsiębiorstwo Y, które nabywa aktywa przedsiębiorstwa X, również nie może otrzymać pomocy przez 10 lat (są liczne wyjątki, dokładnie rozpisane w art. 6).
• Jeżeli przedsiębiorstwo należy do grupy kapitałowej pomocy można udzielać jedynie wyjątkowo, ponieważ w pierwszej kolejności pomocy udziela grupa (art. 7). Wprowadzono też ograniczenie pomocy dla grupy (1 raz na 10 lat), jednak w sposób bardzo niejasny.
• Dodatkowo pojawiają się kryteria udzielania (dopuszczenia do) pomocy: „długookresowa zdolność konkurowania na rynku”, „trudności społeczne lub niedoskonałości rynku” – są to pojęcia zdefiniowane w ustawie, przynajmniej częściowo ocenne. Zaznaczam tylko ich obecność ponieważ są zbyt niejednoznaczne i raczej przedsiębiorstwa będą dopasowywały własne uzasadnienia do kryteriów a nie uzależniały od nich decyzję o wystąpieniu o pomoc.

Dodatkowo: przedsiębiorca może nie spełniać wymagań (ograniczeń) jeżeli „świadczy usługi w ogólnym interesie gospodarczym”[2] – pomoc jest udzielana do czasu powierzenia zadań innemu przedsiębiorcy.

Jakie są formy pomocy?

Ustawa przewiduje trzy formy pomocy, przy czym możliwe jest przechodzenie do form bardziej zaawansowanych (nazwy własne wprowadzone ustawą):

• Pomoc Na Ratowanie;
• Tymczasowe Wsparcie Restrukturyzacyjne (tylko dla MMŚP);
• Pomoc Na Restrukturyzację.

  Nie można łączyć tej pomocy z inną (na podstawie innych ustaw). Wyjątek: rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych.

Jakie są ograniczenia w okresie pomocy?

Ograniczenie w okresie pomocy:

• wynagrodzenia najwyższych stanowisk muszą zostać ograniczone na okres udzielania pomocy i kolejny rok do maksymalnie czterokrotności przeciętnego wynagrodzenia.
• Pomocy nie wolno przeznaczyć na „rozwój” (nabycie aktywów, rozszerzenie działalności), chyba że jest to niezbędne do utrzymania działalności.
• Pomoc musi być notyfikowana KE (wyjątek: pomoc do MMŚP poniżej 10 000 000 euro). Niektóre terminy liczone są od zatwierdzenia notyfikacji.
• Pomocy udziela co do zasady minister gospodarki, który powierza to Agencji Rozwoju Przemysłu (ARP).Wyjątkowy przypadek to specyficzna pomoc – udzielana w formie ulgi od administracyjnej kary pieniężnej – wtedy pomocy udziela organ nakładający karę.
• Pomoc przewidziano (środki rozpisano) do 2029 roku: 120 000 000 zł rocznie. O dostępności/wyczerpaniu środków informuje Minister Gospodarski w BIP.

Pomoc na ratowanie – szczegóły

Pomoc może być przeznaczona na:

• wsparcie przedsiębiorstwa wymagającego płynności finansowej – tylko MMŚP (tu nie stosujemy definicji „przedsiębiorcy znajdującego się w trudnej sytuacji ekonomicznej”);
• dotrwanie do restrukturyzacji (jak rozumiem w tym przypadku Pomoc Na Ratowanie jest okresem przejściowym do dalszych etapów;)
• dotrwanie do likwidacji (na okres niezbędny do likwidacji…).

Dlatego w terminie 4 miesięcy od udzielenia pomocy należy przedstawić (w zależności od okoliczności):

• oświadczenie o spłacie pożyczki w terminie (koniec pomocy);
• uproszczony plan restrukturyzacji (przejście do drugiej formy pomocy) lub plan restrukturyzacji (przejście do trzeciej formy pomocy);
• plan likwidacji (koniec pomocy).

Pomoc udzielana jest w formie pożyczki. Warunki pożyczki:

• Maksymalny termin: 6 miesięcy (od dnia udzielenia pomocy lub notyfikacji KE – gdy jest wymagana)
• Wysokość pożyczki (mechanizm):
  • Ustawa określa „maksymalną kwotę pożyczki” (dalej „MAX”), przy czym jest to „maksimum” tylko z nazwy. Opisano je nieprawidłowo (nieprecyzyjne), czyli:
  • MAX = (zysk zatrzymany w ost. roku obr. – zmiana kapitału obrotowego) x czas pożyczki
  • Zysk zatrzymany = zysk brutto + amortyzacja
  • Zmiana kapitału obrotowego = zmiana aktywów obrotowych – zmiana zobowiązań krótkoterminowych
  • Czas pożyczki liczony jest w latach (przy czym pomocy udziela się najwyżej na 6 miesięcy) Chodzi więc o stratę wzmocnioną spadkiem zapasów. Całość powinna być ujemna (zysk ujemny to strata).
  • Jeżeli MAX < 0 to:
    • pożyczka <= |MAX|
    • pożyczka > |MAX| jeżeli jest to uzasadnione (art. 17 ust 3)
  • Jeżeli MAX>0 to pożyczka zależy wyłącznie od uzasadnienia sytuacji (art. 17 ust. 4)
• Oprocentowanie (co najmniej): stopa bazowa (publikowana przez KE – obecnie 0,61%[3]) + 4 p.p.
• Może zostać uzależniona od zabezpieczenia (hipoteka, 777 itd. – katalog jest otwarty).

Procedura ubiegania się o pożyczkę:

• Wniosek można złożyć m.in. przy pomocy ePUAP
• Wniosek zawiera m.in. wysokość pomocy, okres udzielenia i uzasadnienie trudnej sytuacji.
• Termin na rozpatrzenie: 30 dni (w przypadku braków – liczony od uzupełnienia). Może być wydłużony do 45 dni w „szczególnie skomplikowanych sprawach”.
• Wnioski są rozpatrywane w kolejności wpływu (kompletnych – czyli wniosek uzupełniony trafia na koniec kolejki). Obowiązuje zasada „kto pierwszy ten lepszy”).
• Decyzja może uwzględniać wniosek częściowo.
• Odwołanie wnosi się w terminie 30 dni od doręczenia za pośrednictwem ARP. Można skarżyć zarówno całkowitą odmowę jak i częściową.

Tymczasowe Wsparcie Restrukturyzacyjne (różnice względem Pomocy na ratowanie)

  Tylko dla MMŚP.

• Przedsiębiorca nie musi „znajdować się w trudnej sytuacji ekonomicznej” – jest to również wsparcie dla przedsiębiorców potrzebujących płynności finansowej.
• Forma pomocy taka sama (pożyczka, oprocentowanie, maksimum tak jak w Pomocy Na Ratowanie).
• Pomoc udzielana jest na 18 miesięcy. Okres ten uwzględnia ewentualną wcześniejszą pomoc na ratowanie. Może być przedłużony – do udzielenia „Wsparcia Na Restrukturyzację” (przejścia do trzeciej formy).
• Wnioskodawca składa dodatkowo „uproszczony plan restrukturyzacji”. Udzielenie wsparcia jest uzależnione od wdrożenia tego planu (nie wskazano jednak co to znaczy). I tak w terminie 15 miesięcy od udzielenia wsparcia przedstawia się:

• • Oświadczenie o spłacie (koniec pomocy);
  • Plan restrukturyzacji (przejście do trzeciej formy);
  • Plan likwidacji (koniec pomocy).
• Beneficjent składa sprawozdania nt. realizacji planu:
  • kwartalne – po upływie 45 dni od końca kwartału korzystania ze wsparcia;
  • końcowe – 90 dni po upływie okresu wsparcia

Pomoc na restrukturyzację

• Przy udzieleniu tej pomocy uwzględnia się czynniki polityczno-gospodarcze:
  • „priorytety wyznaczone w rządowych planach restrukturyzacji” (nie wiem co to znaczy);
  • przewidywaną efektywność ekonomiczną, prognozy dla rynku;
  • wielkość zatrudnienia, lokalizację przedsiębiorstwa.
• Pomoc będzie więc kierowana do regionów i przedsiębiorstw, które Państwo uważa za ważne.
• Pomoc ma zapobiec likwidacji/sprzedaży/restrukturyzacji przedsiębiorstwa (rozumiem, że użyto pojęcia „restrukturyzacja w znaczeniu Prawa Restrukturyzacyjnego”).
• Zamiast „Uproszczonego planu restrukturyzacji” występuje „Plan Restrukturyzacji” (szczegóły: art. 43).
• Wymagany jest wkład własny na realizację planu. Może obejmować środki:
  • własne przedsiębiorcy;
  • akcjonariuszy lub członków tej samej grupy kapitałowej;
  • wierzycieli przedsiębiorcy;
  • inne (ustawa stawia warunek: „uzyskane na warunkach rynkowych”)

• Minimalny wkład własny wynosi:
  • Co do zasady przynajmniej 50% kosztów
  • Jeżeli restrukturyzowane jest MMŚP a pomoc nie przekracza 10 000 000 euro:
    • 25% – mikro i mały przedsiębiorca
    • 40% – średni przedsiębiorca
  • Jeżeli przedsiębiorca wykaże wyjątkowe okoliczności wkład może być niższy (ale „znaczny”)
• Beneficjent musi zastosować „środki wyrównujące” z art. 145 Prawa Restrukturyzacyjnego.
• Restrukturyzacja nie może ograniczać się do redukcji zobowiązań.

Forma pomocy na restrukturyzację:

• pożyczka;
• objęcie udziałów/akcji w kapitale zakładowym*;
• objęcie obligacji;
• zmiany terminów spłaty pożyczki (rozumiem że chodzi o pożyczki z wcześniejszych form pomocy);
• konwersji w/w pożyczek na akcje lub udziały*;
• ulga w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej (umorzenie, odroczenie).

* w sytuacjach oznaczonych gwiazdką akcjonariusze/wspólnicy/członkowie tej samej grupy kapitałowej/wierzyciele muszą dać  dodatkowe zabezpieczenie (art. 41).

• We wniosku wskazuje się formę pomocy, ale jednocześnie przepisy mówią o „wyborze formy” – jak rozumiem przez ARP. Udzielenie pomocy może być uzależnione od zabezpieczenia (nie opisano form).
• Brak szczegółowych przepisów na temat form pomocy, zwłaszcza pożyczki. Jest ogólne odesłanie do art. 19-23 i 25. W znacznej mierze są to przepisy proceduralne (forma składania wniosków, odwołania itd.). Art. 23 mówi o udzielaniu pomocy na 6 miesięcy, co trudno zrozumieć w odniesieniu do Pomocy Na Restrukturyzację gdy poprzednia forma pomocy obejmowała 18 miesięcy a Pomoc Na Restrukturyzację jest bardziej złożona, dotyczy większych podmiotów i jest (może być) kontynuacją tamtej.

Beneficjent składa sprawozdania nt. realizacji planu:

• kwartalne – po upływie 45 dni od końca kwartału korzystania ze wsparcia;

końcowe – 120 dni po upływie okresu wsparcia

[1] W dużym uproszczeniu: minimum 3 lata działalności, działalność nieprowadzona w sektorze hutnictwa żelaza i stali, górnictwa węgla ani finansowym ani też na rynku, na którym występuje strukturalna nadprodukacja, przedsiębiorstwo nie należy do grupy kapitałowej.

[2] To pojęcie znajdziemy w art. 106 ust. 2 TFUE i Rozporządzeniu Komisji (UE) 360/2012.

[3] Na podstawie strony UOKiK: https://www.uokik.gov.pl/stopa_referencyjna_i_archiwum.php

autor  – radca prawny Piotr Wacław Dąbrowski